1. براى این كه اعمال و عبادات ما مقبول درگاه حق تعالى واقع گردد، باید موانع قبولى عبادت ها و اجابت دعاها را برطرف ساخت ؛ مثلا اگر حقوقى - اعم از مالى و عرضى - از دیگران به گردن ما هست ، یا آن را به صاحبانش ‍ برگردانیم و یا از آنها طلب بخشش كنیم و حلالیت بطلبیم .

امام جعفر صادق (علیه السلام) فرمودند:

اگر بر اثر غلبه شهوات و هواهاى نفس و مغلوب شدن قواى عقلانى ، مرتكب معصیتى شدیم ، استغفار كنیم و تصمیم بگیریم كه دیگر بار گرد آن گناه نگردیم .

و اگر روحمان بیمار است و داراى بیمارى هاى روانى ، از قبیل : كینه ، حسد، بخل و... هستیم ، خود را مداوا كرده و به جاى آنها بذر حلم و بردبارى ، ایثار و گذشت ، جود و بخشش در دل‌هایمان كشت نماییم ، زیرا كه ((شب قدر)) فرصتى است طلایى براى شست و شوى آینه دل ؛ چه شیرین است كه به حرمت این شب ، خوبى ها جاى بدى ها، صلح و صفا جاى اختلاف و تفرقه ، برّ و احسان جاى ظلم و ستم ، احسان به والدین جاى عاق والدین ، صله رحم جاى قطع رحم و... را بگیرد؛ فرصتى است تا با اداى زكات و صدقات ، قدمى در جهت عمران و آبادانى خانه عقبى
برداشت و از همین جاست كه برخى از مؤمنان و متدیّنان ، خمس و زكات خود را در این شب تادیه مى كنند تا از ثواب بیشترى بهره مند شوند.

گفتنى است چنان كه ثواب اعمال نیكو در این شب دوچندان است ، كیفر معصیت هم در این شب، بیشتر است ، چرا كه حرمت این شب مبارك هتك شده است؛ لذا در تاریخ مى خوانیم كه على (علیه السلام ) به نجاشى شاعر، كه در ماه رمضان شراب خورده بود، زیاده از حد شرابخوار، تازیانه زد.
در مقام پاسخ به سوال نجاشى كه عرض كرد: یا على ! این زیاده براى چیست ؟ فرمودند:

((براى هتك احترام ماه خدا.))(1)

2. از آن جا كه شب قدر، شب دعا و نیایش است ، ضرورى است جهت اجابت دعاها، امور زیر را رعایت كنیم :

الف ) ابتدا نمودن به تمجید و تحمید خداوند (متعال ) و صلوات بر پیامبر (صلى الله علیه و آله) و آل او.

حارث بن مغیره مى گوید: از امام صادق شنیدم كه فرمودند:

((هیچ یك از شما نباید در مقام حاجت خواهى از خدا بر آید، مگر این كه نخست به تمجید و ثناى خدا و درود فرستادن بر پیامبر با كرامت اسلام (صلى الله علیه و آله و سلم ) بپردازد و سپس از پروردگار خود، حاجتهایش ‍ را مسئلت نماید.))(2)

nمحمد بن مسلم از امام صادق (علیه السلام ) نقل كرده كه فرمود: در كتاب على (علیه السلام ) آمده است :

((ستایش خدا قبل از سوال و تقاضا از اوست ؛ لذا وقتى خداوند را مى خوانى ، او را تمجید كن . گفتم : چگونه او را تمجید كنم ؟

فرمودند: بگو، اى كسى كه از رگ گردن به من نزدیكترى ، اى كسى كه هر چه را بخواهى انجام مى دهى ، اى آن كه بین انسان و قلبش حائل مى شود، اى كسى كه بر دیدگاه بلند مستقرى ، اى فردى كه چیزى همانندش ‍ نیست .))(3)

امام صادق (علیه السلام ) در حدیث دیگرى فرمود:

((هرگاه فردى از شما به دعا كردن بپردازد، دعاى خود را با درود و تحیت بر محمد (صلى الله علیه و آله و سلم ) شروع كند، زیرا صلوات بر پیامبر مقبول درگاه خداوند قرار مى گیرد و چنین نیست كه خداوند بخشى از این دعا را بپذیرد و قسمت دیگر آن را رد كند.))(4)
دعا صالح

ب ) مقدم داشتن دیگران بر خود در دعا

امام صادق (علیه السلام ) فرمود:

((هر كس چهل تن از برادران دینى اش را بر خود مقدم دارد و درباره آنان دعا كند و پس از آن درباره خویش دعا نماید، دعاى او مستجاب خواهد شد.))(5)

پ ) توام بودن دعا با الحاح و
اصرار.

با كمال ادب ، حاجت هاى خود را بر زبان آورد و با متانت و آهسته او را بخواند، زیرا كه فرموده است :

پروردگارتان را با حالت زارى و پنهانى بخوانید.(6)

ج)حضور یافتن در مكان هاى مقدس

همچون مساجد و شركت در اجتماع نیایش گران ، ضمن این كه بر ثواب اعمال شب قد مى افزاید، باعث كفاره گناهان و عمران خانه آخرت نیز مى شود.

هر كه در این خانه شبى راز كرد خانه فرداى خود آباد كرد

و خداوند سبحان فرمود:

با كسانى باش كه خداى خود را صبح و شام مى خوانند.

و در روایت آمده است :

به توده مردم بپیوندید كه دست خدا بر سر جمعیت است .(7)

ت ) قبل از دعا در محضر خدا اعتراف به گناهان خود كرده و استغفار نماید.

ث ) به هنگام دعا دست هاى خود را بالا ببرد.

ج ) پدر و مادر، فرزندان خود را دعا كنند و فرزندان نیز والدین خود را دعا كنند كه چنین دعایى مستجاب است .(8)

نكته قابل ذكر این كه :

باید از انجام عبادات و اعمالى كه در كتاب و سنت ، وارد نشده است، خوددارى كرد، زیرا كه فرموده اند:

((قلیل فى سنة خیر من كثیر فى بدعة .))
nقطع امید از دیگران

یكى از مسائل مهم كه در دعا و به اجابت رسیدن آن موثر است ، قطع امید از غیر خداست ، از این رو ادب دعا اقتضا مى كند كه قبل از آن چند بار با قرائت :

اءمن یجیب المضطر اذا دعاه و یكشف السوء.(9)

این معنا را متواضعانه اعلام نموده و زمینه توجه و فضل الهى را فراهم نماید.

امام صادق (علیه السلام ) فرمودند:

((اگر یكى از شما بخواهد كه خداوند حاجتش را بر آورد، باید امیدش را از دیگران قطع كند و به غیر خداوند امیدى نداشته باشد و هنگامى كه خداوند، این وضع را در قلبش ببیند، آن چه او طلب كند اجابت مى شود؛ بنابراین شما خود به حساب خویش برسید، پیش از آن كه به حسابتان برسند، زیرا در قیامت ، پنجاه توقفگاه وجود دارد كه هر یك هزار سال است .))(10)


----------------------------------------------------------------
پی نوشت ها:

1.وسائل الشیعه ، ج 18، ص 474.

2.وسائل الشیعه ، ج 4، ابواب الدعاء، باب 31، حدیث 1.

3.وسائل الشیعه ، ج 4، ابواب الدعاء، باب 31، حدیث 3.

4.شیخ طوسى ، الامالى ، ج 1، ص 157.

5.شیخ طوسى ، الامالى ، باب 5، ح 4.

6.
اعراف (7)، آیه 55.

7.محمد رضا حكیمى و دیگران ؛ الحیاة ، ج 1، ص 238.

8.شرایط دیگرى نیز در كتب مربوطه ، از قبیل عدة الداعى و وسائل الشیعه آمده است كه علاقه مندان به آنها رجوع فرمایند.

9.نمل (27)، آیه 62.

10.وسائل الشیعه ، ج 1، باب 96، جهاد النفس ، روایت 2.

بخش عترت و سیره تبیان

منبع:

شب قدر (اعمال و فضیلت)

ناصر باقرى بیدهندى