بسیاری سعی دارند تا به این و آن امر و نهی کنند؛ فرمان بدهند؛ کارهای خود را به دیگران بسپارند، دیگران را در استخدام خود در آورند، یا از روی جهالت و نادانی یا بر اساس غرور و خود بزرگ‌بینی یا از روی خودخواهی به تحقیر دیگران، به امر و نهی این و آن می‌پردازند؛ و همواره یک موجود تنبل و مصرف کننده و بی‌تحرّک باقی می‌مانند که امام علی‌ علیه‌السلام با این روحیه نادرست مقابله می‌فرمود و تلاش داشت تا کارهای خود را شخصاً انجام دهد.

در کار خانه به همسرش کمک می‌کرد؛ گندم آرد می‌کرد؛ عدس پاک می‌کرد؛ نعلین را با دست خود وصله می‌زد؛ (1) برای خرید پیراهن، خود به بازار می‌رفت؛ برای اداره زندگی کار می‌کرد؛ آبیاری نخلستان دیگران را به عهده می‌گرفت تا پولی به دست آورد؛ و مشکلات زندگی را با دست خود بر طرف می‌کرد.

فروش وسایل زندگی
حضرت امیرالمومنین علی علیه‌السلام هر گاه احتیاج پیدا می‌کرد سعی داشت تا از بیت‌المال استفاده نکند و با فروش وسائل زندگی، مشکلات اقتصادی خانواده را برطرف می‌فرمود.

روزی شمشیر خود را به بازار آورد تا بفروشد و
از آن لباس تهیه کند، و فرمود: چه کسی این شمشیر را از من می‌خرد؟ به خدا سوگند با این شمشیر چقدر غبار اندوه از چهره رسول خدا صلی‌الله علیه و آله زدودم، و اگر احتیاج به لباس نداشتم آن را نمی‌فروختم.

شخصی نزد امام علی علیه‌السلام آمد و گفت: من این لباس را نسیه به شما می‌فروشم. (2)

حال آن که جهان اسلام و همه سرمایه‌های کشور اسلامی در اختیار آن حضرت بود.



استفاده از دسترنج خویش
امام صادق علیه‌السلام فرمود: جد ما امیرالمومنین علی علیه‌السلام همیشه با دسترنج خود زندگی می‌کرد، در باغات اطراف مدینه کار می‌کرد، وقتی گندم یا جو آرد می‌شد، آرد آن را الک نکرده در کیسه‌ای می‌گذاشت و به هنگام غذا تناول می‌فرمود، و آن را چند گره می‌زد که چیزی به آن اضافه نکنند.

راستی چه کسی زاهدتر و پارساتر از امام علی علیه‌السلام یافت می‌شود؟ که انواع سرمایه‌های بیت‌المال کشور پهناور اسلامی در اختیار او بود (که اکنون به 50 کشور تبدیل شده است) با این که از باغات خودش انواع خرماها را در اختیار داشت، و به مستمندان می‌بخشید اما خود با مقداری آرد و آب افطار می‌کرد. (3)



انجام
کارهای ضروری
در کتاب ابانه عکبری و فضائل احمد (از کتاب‌های معروف اهل سنّت) آمده است که:

امام علی علیه‌السلام مقداری خرما برای خانواده خود خرید و آن را در دامن خود ریخته، می‌برد. مردم با شتاب آمدند که آن را از حضرت گرفته و ببرند، حضرت امیرالمومنین علی‌ علیه‌السلام فرمود:

«ربّ العیال احقّ بحمله؛ سرپرست خانواده شایسته‌تر است که آن را بر دوش کشد.»

و در روایت دیگری است که:

به دنبال آن این شعر را می‌خواند:

لا ینقص الکامل من کماله ماجرّ من نفع الی عیاله (4)

«انسان کامل از ارزش‌ها سقوط نمی‌کند، اگر برای اداره زندگی خانواده‌اش کار و تلاش کند.»

و از زید بن علی نقل شده که گفته است:

آن حضرت در پنج مورد با پای پیاده راه می‌رفت و نعلینش را به دست چپ خود می‌گرفت: در عید فطر، عید اضحی «قربان»، روز جمعه، هنگام عیادت بیمار و تشییع جنازه و می‌فرمود:

اینها جایگاه خدا است، و من دوست دارم پاهایم برهنه باشد.



پی‌نوشت‌ها:

1- نهج‌البلاغه، خطبه 23/2 معجم المفهرس مولف

2- علی و حقوق بشر، ج 1، ص 82،
جرج جرداق/ استیعاب در حاشیه اصابه، ج 2، ص 50-/ کشف‌الغمه، ج 1، ص 222/ تذکرة الخواص، ص 109 .

3- الغارات، ج 1، ص 82

4- مناقب ابن شهر آشوب، ج 2، ص 104 .



منبع:

امام علی علیه السلام و اخلاق اسلامی، محمد دشتی.

www.tebyan.net