درباره مختار و انگیزه او در این قیام قضاوت‏ هاى گوناگون شده است.تا آن جا که بعضى دانشمندان طبقه اول و دوم از شیعه درباره او نظر مساعدى ندارند.اما متاخران او را به نیکویى ستوده‏ اند .مختار پس از قیام نافرجام سلیمان بن صرد (رییس پشیمانان) شیعیان را فراهم ساخت.

ابـوالفـضل العباس (عليه السّلام) به عنوان بزرگ ترين سردار يگانه اي که انسانيت در قـهـرمـانـي‌هـاي نـادر و ديـگـر صـفـات بـرجـسـتـه اش کـه زبـان زد مـلل جـهـان اسـت، هـمـانـنـدي براي او نمي‌شناسد، در عرصه تاريخ اسلامي، ظاهر شد. ابوالفضل در روز عاشورا ايستادگي فوق العاده و اراده استوار و وصف ناپذيري از خود نشان داد و با قلبي مطمین و آرام و عزمي نيرومند، لشکري بود شکست ناپذير. سپاه ابن زيـاد را هـراسـان کـرد و نه تنها از نظر روحي ، بلکه در ميادين رزم نيز آنان را شکست داد.

یكى از فضايل والاى انسانى و اسلامى، رعايت ادب است. ادب در برابر بزرگان و مقدسات و در همه موارد زندگى، زينت اخلاق بوده و از عوامل و اركان مهم شخصيت معنوى انسان است. اميرمومنان على عليه‌السلام ضمن سفارش به فرزندش امام حسن عليه‌السلام در فراگيرى ادب ، فرمود:

يا بنى ! الادب لقاح العقل ، و ذكا القلب و عنوان الفضل

طریق اول
: ابتدا باید چهار شب چهار شنبه اى را بر گزیند كه دو شب چهارشنبه آن در نیمه دوم ماه قمرى واقع شده باشد و دو شب چهارشنبه دیگر یعنى سوم و چهارمین آن ها در نیمه اول ماه بعدى قرار داشته باشد كه به چهارده روزه اول ماه بعدى مى رسد. عدد چهار براى این است كه نام مبارك حضرت عباس علیه السلام داراى چهار حرف است (ع ب ا س)

قداست شهادت

بسيارى از مردم ما صرفا بر مظلوميت ابا عبدالله و بى جرمى و بى دخالتى آن حضرت مى گريند، و تاسفشان از اين است كه امام حسين مانند كودكى كه قربانى هوس يك جاه طلب مى شود نفله شد و خونش هدر رفت . در صورتى كه اگر اين چنين باشد آن حضرت مظلوم و بى تقصير هست، هم چنان كه همه قربانيان آن گونه جنايات مظلوم و بى تقصيرند، ولى ديگر شهيد نيست تا چه رسد كه سيدالشهداء باشد.

در قيام امام حسين عليه‌السلام چند عامل را بايد بررسي کرد :

الف - از امام حسين براى خلافت يزيد بيعت و امضا مى خواستند. آثار و لوازم اين بيعت و امضا چه قدر بود؟ و چه قدر تفاوت بود ميان بيعت با ابوبكر يا عمر يا عثمان و صلح با معاويه و ميان بيعت با يزيد. به قول عقاد اولين اثر اين بيعت امضا سب و لعن على عليه السلام بود كه در زمان معاويه شروع شده بود، و هم امضا ولايت عهد و وراثت خلافت بود.

نفوذ و معنویت ائمه شیعه بسیار بالا بود چرا که آن ها نه شمشیر داشتند و نه تبلیغات , ولى دل ها را داشتند . در میان نزدیك ترین افراد دستگاه هارون , شیعیان وجود داشتند .

حق و حقیقت خودش یك جاذبه اى دارد كه نمى شود از آن غافل شد . على بن یقطین وزیر هارون است , شخص دوم مملكت است , ولى شیعه است , اما در حال استتار , و خدمت مى كند به هدف هاى موسى بن جعفر ولى ظاهرش با هارون است . دو سه بار هم گزارش هایى دادند , ولى موسى بن جعفر با آن روشن بینى هاى خاص امامت زودتر درك كرد و دستورهایى به او داد كه وى اجرا كرد و مصون ماند .

چرا هارون دستور داد امام را بگیرند؟

براى این كه به موقعیت اجتماعى امام حسادت مى ورزید و احساس خطر مى كرد , با این كه امام هیچ در مقام قیام نبود , واقعا كوچك ترین اقدامى نكرده بود براى این كه انقلابى بپا كند ( انقلاب ظاهرى ) اما آن ها تشخیص مى دادند كه این ها انقلاب معنوى و انقلاب عقیدتى بپا كرده اند . وقتى كه تصمیم مى گیرد كه ولایت عهد را براى پسرش امین تثبیت كند , و بعد از او براى پسر دیگرش مامون , و بعد از او براى پسر دیگرش موتمن , و بعد علما و برجستگان شهرها را دعوت مى كند كه همه امسال بیایند مكه كه خلیفه مى خواهد بیاید مكه و آنجا یك كنگره عظیم تشكیل بدهد و از همه بیعت بگیرد , فكر مى كند مانع این كار كیست ؟ آن كسى كه اگر باشد وچشم ها به او بیفتد این فكر براى افراد پیدا مى شود كه آن كه لیاقت براى خلافت دارد اوست , كیست ؟ موسى بن جعفر . وقتى كه مى آید مدینه , دستور مى دهد امام را بگیرند . همین یحیى بر مكى به یك نفر گفت : من گمان مى كنم خلیفه در ظرف امروز و فردا دستور بدهد موسى بن جعفر را توقیف كنند . گفتند چطور ؟

امام کاظم (علیه السلام) در یك زندان به سر نبرد , در زندان هاى متعدد به سر برد . او را از این زندان به آن زندان منتقل مى كردند , و راز مطلب این بود كه در هر زندانى كه امام را مى بردند , بعد از اندك مدتى زندانبان مرید او مى شد .

اول امام را به زندان بصره بردند . عیسى بن جعفر بن ابى جعفر منصور , یعنى نوه منصور دوانیقى والى بصره بود . امام را تحویل او دادند كه یك مرد عیاش كیاف و شراب خوار و اهل رقص و آواز بود . به قول یكى از كسان او : این مرد عابد و خداشناس را در جایى آوردند كه چیزها به گوش او رسید كه در عمرش نشنیده بود . در هفتم ماه ذى الحجه سال 178 امام را به زندان بصره بردند , و چون عید قربان در پیش بود و ایام به اصطلاح جشن و شادمانى بود , امام را در یك وضع بدى ( از نظر روحى ) بردند . مدتى امام در زندان او بود . كم كم خود این عیسى بن جعفر علاقه مند و مرید شد .

1) على با قرآن و قرآن با على است
از امّ سلمه روایت شد كه گفت: از پیامبر اكرم صلى الله علیه وآله شنیدم كه مى فرمود: على با قرآن است و قرآن با على است، از هم جدا نمى شوند تا نزد حوض كوثر بر من وارد مى شوند. (1)