احمد بن علی انصاری می گوید: از ابوصلت پرسیدم: چگونه مأمون تصمیم به قتل امام علیه السلام گرفت؟ او گفت: مأمون ولایت عهدی را بدین علت به امام داد که به مردم نشان دهد آن حضرت به دینار رغبت دارد و با این کار از چشم مردم بیافتد.

امّا از امام جز آنچه برتری او را بر مأمون نشان می داد، چیزی برای مردم آشکار نمی شد، لذا او دست به دعوت و جلب متکلمان تمامی سرزمینهای اسلامی زد تا به وسیله آنان امام را از نظر علمی محکوم نماید و از این رهگذر،کاستی آن حضرت میان عامه ثابت شود.

ولی امام علیه السلام با هیچ عالم یهودی و نصرانی و ... روبه رو نمی شد مگر آنکه بر او برتری می یافت، مردم می گفتند آن حضرت شایسته تر از مأمون برای تصدی خلافت است.

جاسوسان نیز این مطالب را به اطلاع او می رساندند. بدین ترتیب مأمون نقشه مسوم ساختن امام علیه السلام را کشید.(1)

شکوه و عظمت امام در ژرفای دل مردم جای گرفته بود و در ماجرای نماز عید فطر بر مأمون آشکارتر گردید. احساس خطری که مأمون از این حادثه کرد او را به فکر انداخت باید امام علیه السلام را محدود تر کند و با دقت بیش تری زیر نظر داشته باشد.

از عبدالسلام هروی نقل شده است: به مأمون خبر دادند که امام رضا علیه السلام مجالس کلامی صورت داده است و هر روز تعداد بیشتری از مردم شیفته آن بزرگوار می شوند. به همین دلیل مأمون دستور داد تا مردم را از مجالس امام طرد کنند.

امام رضا علیه السلام از این کار به شدت ناراحت شدند تا جایی که در حق مأمون این گونه نفرین کردند: ای پدید آورنده زمین و آسمانها، ای پروردگاری که دارای قدرت بی پایان هستی، ای پروردگار که تغییر و تبدیل در او راه ندارد، ای پروردگار بلند مرتبه درود و رحمت فرست بر کسی که من را با صلوات و درود بر او شرافت دادی و از کسی که به من ستم روا داشت و مرا سبک کرد و شیعه مرا از در خانه من راند و متفرق کرد انتقام بگیر.(2)

نمونه های فراوان دیگری از آزار و اذیت امام علیه السلام توسط مأمون وجود دارد، تا آنجا که نقل شده است: امام رضا علیه السلام در هر جمعه که از مسجد جامع بر می گشتند، به همان حال عرق دار و غبار آلود دستها را به درگاه الهی بلند می کردند و می گفتند! اگر فرج و گشایش امر من در مرگ من است، پس همین ساعت در آن تعجیل فرما!

آن حضرت پیوسته در غم و غصه بودند تا آنجا که نقل شده است سرانجام دعای حضرت علی بن موسی الرضا علیه السلام برای خلاصی خویش در آخرین روز ماه صفر سال 202 هجری قمری یا به نقلی 203 هجری قمری به اجابت رسید و آن حضرت توسط مأمون مسموم شدند و به شهادت رسیدند.

ابن حبّان از محدثان معروف اهل سنت می نویسد: علی بن موسی الرضا علیه السلام به وسیله سمی که مأمون به آن حضرت خوراند وفات یافت. قبر او در سناباد خارج نوقان است.

من بارها آن را زیارت کرده ام، وقتی توس بودم، هیچ مشکلی بر من وارد نمی شد مگر اینکه به زیارت قبر علی بن موسی الرضا علیه السلام رفته از خدا گشایش آن را می خواستم و به اجابت می رسید و سختی از من برطرف می شد. و سپس می نویسد: این چیزی است که بارها تجربه کرده ام و نتیجه گرفته ام خدا ما را با محبّت رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم و اهل بیتش بمیراند.(3)

------------------------------------------------------------

منابع:
1- عیون اخبار الرضا، ج2، صفحه171
2- مفاتیح الجنان، فصل5، اعمال ماه ذی القعده
3- الثقات،ابن حبّان، ج 8، صفحه476