در حجه الوداع حدود صد و بيست هزار نفر حضور داشتند و حضرت علي - عليه السلام- براي دعوت به اسلام و جمع آوري زكات و خمس و جزيه به نجران و يمن رفته بودند و به همراه دوازده هزار نفر به سمت مكه حركت كردند . اين كاروان بزرگ روز بيست و پنجم ذي القعده از مدينه حركت كردند و اهل بيت پيامبر و همسران حضرت نيز حضور داشتند .

با رسيدن روز نهم ذي الحجه مراسم حج آغاز شد و حضرت به موقف عرفات و سپس به مشعر رفتند و در روز دهم در مني قرباني كردند و رمي جمرات و ساير اعمال را انجام دادند به اين ترتيب اعمال سه روزه حج پايان يافت . سپس پيامبر در مجلس خصوصي يادگارهاي شش هزار ساله نبوت را كه شامل صُحُف آدم و نوح و ابراهيم عليهم السلام و تورات و انجيل و عصاي حضرت موسي -عليه السلام- و انگشتر حضرت سليمان را كه در دست حجج الهي بود و به دست پيامبر رسيده بود به اميرالمومنين تحويل دادند كه اين ميراث از ايشان به فرزندانشان رسيده و اكنون در دست حضرت بقيه الله الاعظم - عج الله تعالي فرجه الشريف - قرار دارد .

پيش از حركت از مكه جبریيل بر پيامبر نازل شد و لقب اميرالمومنين را كه اختصاص به حضرت علي- عليه السلام- دارد را از جانب پروردگار به ايشان ابلاغ نمود به اين ترتيب پيامبر دستور دادند تا طي مراسم خاص بزرگان اصحاب جمع شوند و نزد حضرت علي -عليه السلام -بروند و با عنوان اميرالمومنين به ايشان سلام كنند كه در اين بين ابوبكر و عمر به پيامبر اعتراض كرده و گفتند : آيا اين حقي از طرف خدا و رسولش است ؟ پيامبر غضب ناك شدند و فرمودند : حقي از طرف خدا و رسولش است و خداوند اين دستور را به من داده است .

پس از پايان مراسم حضرت بلافاصله دستور حركت دادند و فرمودند همگي بايد در روز چهاردهم در وقت معين در غدير خم حاضر شوند . در اين جا به مساله انتخاب غدير خم و موقعيت آن مي پردازيم .

غدير خم بياباني است باز و وسيع در مسير سيلاب وادی جحفه و چون در مسير سيلاب قرار داشت در طي سال داراي آب گيرهاي طبيعي بود به نام غدير . در كنار غدير خم پنج درخت كهن سال و سرسبز از نوع سمُر شبيه چنار وجود داشت و سايبان خوبي را براي مسافران ايجاد مي كرد و چون بر سر مسير جدايي كاروان ها و تقاطع مسيرها بود محل مناسبي براي ايراد خطبه پيامبر براي جمعيت انبوه بود .

به دستور پيامبر همگي از مكه حركت كردند تا اين كه به مر الظهران و سپس به آبادي عُسفان رسيدند و از آن جا به قديد رفتند و در نزديك ظهر روز دوشنبه هجدهم ذی الحجه به غدير خم رسيدند و حضرت دستور توقف دادند و رفته ها بازگشتند و آنان كه پشت سر بودند رسيدند و نماز را به جماعت اقامه كردند و چهار تن از اصحاب يعني ( سلمان و ابوذر و مقداد و عمار ) به دستور پيامبر جاي گاهي را درست كردند سنگ ها روي هم چيده شد و از رواندازهاي شتران و مركب ها منبري ساختند به بلندي قامت حضرت رسول صلوات الله عليه و روي آن را پارچه اي انداختند اين منبر طوري ساخته شده بود كه در وسط قرار گرفته بود و پيامبر بر جمعيت اشراف كامل داشتند .

سپس پيامبر بر بالاي منبر رفتند و حضرت علي عليه السلام را فراخواندند تا در سمت راست منبر بايستند اميرالمومنين يك پله پایين تر سمت راست پيامبر ايستادند و وقتي همگي حضار مستقر شدند و آرام گرفتند حضرت رسول صلوات الله عليه سخن راني تاريخي خود را كه حدود يك ساعت طول كشيد آغاز كردند پيامبر در ابتداي صحبت به حمد و ثناي الهي پرداختند و سپس به امر الهي درباره حضرت علي عليه السلام اشاره كردند و فرمودند :

« يا ايها الرسول بلغ ما انزل اليك من ربك و ان لم تفعل فما بلغت رسالته و الله يعصمك من الناس »

اي پيامبر ابلاغ كن آن چه از طرف پروردگارت بر تو نازل شده درباره علي يعني خلافت علي بن ابي طالب عليه السلام و اگر انجام ندهي رسالت او را نرسانده اي و خداوند تو را از مردم حفظ مي كند ( آيه 67 مائده ) سپس امر ولايت را با صراحت تمام بيان نمودند و آيه 55 سوره مائده را تلاوت كردند :

« انما وليكم الله و رسوله و الذين آمنوا الذين يقيمون الصلوه و يؤتون الزكوه و هم راكعون »

صاحب اختيار شما خدا و رسولش هستند و كساني كه ايمان آورده و نماز را به پا مي دارند و در حال ركوع زكات مي دهند .

در بخش ديگر امامت دوازده امام بعد از خود را تا آخرين روز دنيا اعلام فرمودند تا همه طمع ها قطع شود . از نكات مهم در سخن راني پيامبر اشاره به عموميت ولايت آنان بر همه انسان ها و در طول زمان ها و در تمام مكان ها و جميع امور بود . نكته ديگر نيابت ائمه از طرف خدا و رسولش در حرام و حلال و جميع امور دنيا و آخرت بود و فرمودند :

به خدا قسم باطن قرآن را براي شما بيان نمي كند و تفسيرش را برايتان روشن نمي كند مگر اين شخصي كه من دست او را مي گيرم و بالا مي برم و دست اميرالمومنين را گرفته و به بالا بردند به طوري كه سفيدي زير بغل ايشان ديده مي شد و فرمودند هر كه من صاحب اختيار اويم اين علي صاحب اختيار اوست و او برادر و جانشين من است و ولايت او از جانب خداوند بر من نازل شده است و حضرت به كامل شدن دين خدا با ولايت اميرالمومنين متذكر شدند و آيه 3 سوره مائده را خواندند :

« اليوم اكملت لكم دينكم و اتممت عليكم نعمتي و رفيت لكم الاسلام دينا »

امروز دين شما را برايتان كامل نمودم و نعمت خود را بر شما تمام كردم و اسلام را به عنوان دين شما راضي شدم .

در بخش ديگر سخنان خود به اثرات ولايت و محبت اهل بيت عليهم السلام اشاره كردند و مطالبي را پيرامون حضرت بقيه الله الاعظم بيان كردند كه مفصل به اوصاف و شئون ايشان اشاره داشتند . و از غضب الهي در مورد اطاعت نكردن از حضرت علي عليه السلام و فرزندانش براي مردم صحبت كردند سپس از مردم خواستند تا به صورت عملي و لساني با اميرالمومنين بيعت كنند مردم ازدحام كردند و با صداي بلند گفتند : آري شنيديم و طبق فرمان خدا و رسولش با قلب و جان و زبان و دستمان اطاعت مي كنيم . سپس منادي حضرت در بين مردم خلاصه خطبه غدير را تكرار كرد .

« من كنت مولاه فهذا علي مولاه الهم وال من والاه و عاد من عاداه وانصر من نصر واخذل من خذله »

پس از بيعت مردان نوبت به بيعت زنان رسيد و چون اغلب زنان نامحرم بودند به دستور پيامبر ظرف آبي قرار دادند و پرده اي را آويختند در يك طرف پرده اميرالمومنين عليه السلام دست خود را درون ظرف قرار دادند و در طرف ديگر زنان با قرار دادن دست خود با حضرت بيعت نمودند . و از جمله مراسم آن روز بستن عمامه حضرت رسول به نام سحاب بر سر اميرالمومنين بود كه اين رسم عرب بود كه هر وقت مي خواستند رياست شخص بزرگي را بر قومي اعلام كنند و نشان دهند كه به او اعتماد دارند بر سر او عمامه مي گذاشتند . از نكات قابل توجه حضور ملایكه و حضرت جبریيل به صورت آدمي بود كه به صورت مردي زيبا صورت و خوش بو كنار مردم ايستاده و مي گفت :

به خدا قسم روزي مانند امروز را هرگز نديدم چه قدر كار پسر عمويش را موكد نمود و براي او پيماني بست كه جز كافر به خدا و رسولش آن را بر هم نمي زند واي بر كسي كه پيمان او را بشكند . به اين ترتيب اين مراسم طي سه روز انجام شد كه به ايام الولايه معروف شد و خبر واقعه غدير خم به سرعت به شهرها و اقصي نقاط دنيا مثل چين و ايران و روم رسيد .

به اميد آن كه در پانزدهمين قرن غدير پيام آن ها را به فرداها برسانيم و از سنگر غدير سقيفه را نشانه رويم تا پرچم ولايت را بر بلنداي تاريخ سرفراز داريم و لبخند رضايت بر لبان مبارك صاحب غدير بنشانيم .

تهيه و تنظيم : زينت صادقيان نژاد