امام حسن عسکری علیه السلام نیز برای نشان دادن راه درست زندگی به این مهم پرداخته اند. و اینک نمونه هایی از نصایح امام یازدهم در ذیل تقدیم می گردد.

نحوه اندرزگویی

هر كه برادر خود را پنهانى اندرز دهد، در واقع او را آراسته است و هر كه در حضور دیگران اندرزش دهد، او را رسوا نموده است.[1]


پیروی از عالمان با عمل

الامام العسكری علیه السلام: ... فأمّا من كان من الفقهاء، صائنا لنفسه، حافظا لدینه، مخالفا على هواه، مطیعا لأمر مولاه، فللعوامّ أن یقلّدوه. و ذلك لا یكون الا بعض فقهاء الشیعة لا جمیعهم‏.

امام‏ عسكرى‏ علیه السلام: هر كس از فقیهان كه نفس خود را پاس دارد، و دین خود را حفظ كند، و به مخالفت با هواهاى خویش برخیزد، و فرمان خداى را اطاعت كند، بر عوام است كه از او تقلید كنند. و این چنین كس نخواهد بود، مگر بعضى از فقیهان شیعه نه همه آنان.[2]


توصیه به عدم شتاب زدگی در کارها

الامام العسكری علیه السلام: .. فلا تعجل على ثمرة لم تدرك، و إنّما تنالها فی أوانها .. و لا تعجل بحوائجك قبل وقتها، فیضیق قلبك و صدرك، و یغشاك القنوط ...

امام‏ عسكرى‏ علیه السلام: در چیدن میوه‏ اى كه نرسیده شتاب مكن، كه هنگام خود به آن خواهى رسید ... و براى رفع نیازمندی هاى خود پیش از وقت مشتاب كه مایه دل‏ افكارى و بیتابى مى‏ گردد، و گرفتار و نومیدیت مى‏ سازد. [3]

درخواست نکردن از دیگران

الإمام العسكریّ علیه السلام: ادفع المسألة ما وجدت التّحمّل یمكنك، فإنّ لكلّ یوم رزقا جدیدا. و اعلم أنّ الإلحاح فی المطالب یسلب البهاء، و یورث التّعب و العناء ...

امام‏ عسكرى‏ علیه السلام: تا آن جا كه تحمّل دارى از خواستن از دیگران خود دارى كن، زیرا كه هر روز را روزى تازه ‏اى است. و بدان كه اصرار ورزیدن در طلب و خواستن، از ارزش آدمى مى ‏كاهد و مایه خستگى و رنج مى ‏شود.[4]


اجتناب از اسراف

الإمام العسكریّ علیه السلام: علیك بالاقتصاد، و إیّاك و الإسراف، فإنّه من فعل الشّیطنة.

امام‏ عسكرى‏ علیه السلام: بر تو باد به میانه ‏روى، و دورى جوى از اسراف، كه كارى شیطانى است.[5]

گزینش بهترین ها در نگریستن

انسان با چشمی که خداوند به او ارزانی داشته می تواند به هر منظره ای بنگرد اما بزرگان توصیه کرده اند با این نعمت بزرگ که ابزار دیدن است به بهترین منظره ها نظر انداخته شود تا به نحوی از آن قدردانی کرد.

امام عسكرى‏ علیه السلام می فرمود: خوش ‏بین و گرچه به سنگ باشد.

راوى گفت: و گرچه به سنگ یا ابن رسول الله!

فرمود: توجه ندارى به حجر الاسود.[6]


عدم غفلت از انجام واجبات

گاهی انسان ها آن قدر غرق در مادیات می شوند که فراموش می کنند تکلیفی نیز در برابر خداوند دارند؛ در طلب روزی رفتن خوب است اما نه این که باعث شود تا انسان از واجباتش کم بگذارد.

در روایتی از امام حسن عسکری علیه السلام آمده است که: مبادا روزى تضمین شده تو را از عمل واجب باز دارد![7]


احترام به اندازه

میانه روی در هر کاری نیکوست از جمله احترام گذاشتن؛ زیاده رویی در این باب هم موجب زحمت خود است و هم احترام شونده را خسته می کند.

امام حسن عسکری علیه السلام در این زمینه می فرمایند: هیچ كس را بگونه‏ اى احترام مكن كه موجب زحمت او شود.[8]

توصیه غذایی

توصیه های امامان شیعه تنها در رابطه با معنویات نبوده بلکه در مورد امور مادی نیز سفارشاتی داشته اند. از جمله: الإمام العسكری علیه السلام: إذا أردت القوّة فكل اللّحم.

اگر مى‏ خواهى قوّت بگیرى، گوشت بخور.[9]


آفات جدال و مزاح

و فرمود: بحث بى‏ خود و لجبازى مكن كه ارزشت از بین می رود. مزاح و شوخى نكن كه جرات بر تو مى ‏یابند. [10]

البته با توجه به روایات دیگری که سفارش به مزاح حلال کرده اند شاید منظور حضرت شوخی بیش از حد باشد. والله العالم.


سفارشات امام به عموم شیعیان

به شیعیان فرمود: شما را سفارش مى‏ كنم به: رعایت تقواى الهى، و پرهیز در دین، و تلاش و كوشش در راه خدا، و راست گوییى، و پس دادن امانت به كسى كه به شما اعتماد كرده، خوب باشد یا بد، و طول سجده، و خوش همسایگى، زیرا محمّد صلّى اللَّه علیه و اله و سلّم همین دستورات را آورده است، و در میان قوم خود نماز گزارید، و در عزایشان شركت كنید، و از بیمارانشان عیادت نمایید و حقوقشان را رعایت كنید، زیرا هر یك از شما كه در دینش پارسا، و در كلامش صادق بوده و امانت را پس دهد، و اخلاقش را با مردم نیكو دارد، كه گویند: او شیعى مذهب است، همین‏ مرا شاد و خرسند سازد. از خدا بترسید، و پسندیده و نیكو باشید، نه بدنام و رسوا، همه دوستى و محبّت را به سوى ما جلب نمایید، و هر زشتى و ننگى را از ما دور سازید، زیرا هر خوبى كه در باره ما گویند ما اهل آنیم، و هر بدى كه گفته شود از ما به دور است.

ما را در كتاب خدا حقّى، و با رسول خدا صلّى اللَّه علیه و اله و سلّم خویشى و نسبتى است، و از جانب خدا پاكى و طهارتى است، غیر ما هیچ كس دعوى این مقام نكند جز دروغ گو، بسیار ذكر خداى گویید، و در فكر مرگ باشید، و زیاد قرآن بخوانید و بر پیامبر صلوات فرستید، زیرا صلوات بر پیامبر ده حسنه دارد. سفارشاتم را به خاطر بسپارید و شما را به خدا مى‏ سپارم. و سلام و درود من بر شما باد. [11]



پی نوشت:

1. ابن شعبه، حسن بن على - حسن زاده، صادق، تحف العقول / ترجمه حسن زاده، انتشارات آل علیّ علیه السلام - قم، چاپ: اول، 1382ش. ص895

2. اخوان حكیمى‏، الحیاة با ترجمه احمد آرام ، دفتر نشر فرهنگ اسلامى- تهران‏، سال چاپ: 1380 ش‏، ج‏2، ص : 452

3. الحیاة با ترجمه احمد آرام، ج‏1، 563 و ص 564

4. همان، ج‏4، ص414

5. الحیاة، ج‏4، ص271

6. محمد باقر كمره‏اى‏،آداب معاشرت-ترجمه جلد شانزدهم بحار الانوار، ناشر: اسلامیه‏- تهران‏، چاپ اول‏: 1364 ش‏، ج‏2، ص 124

7. تحف العقول-ترجمه جعفرى، ص463

8. همان

9. الحیاة با ترجمه احمد آرام، ج‏6، ص 198

10. موسى خسروى‏،مواعظ امامان علیهم السلام-ترجمه جلد هفدهم بحار،ناشر: اسلامیه‏، تهران‏،سال چاپ: 1364 ش‏،ص 317

11. ابن شعبه، حسن بن على، تحف العقول / ترجمه جعفرى، دار الكتب الإسلامیة - تهران، چاپ: اول، 1381ش. ص461و462

منبع: سایت تبیان