بعد از جدشان رسول الله و امیرالمومنین و پدرشان علیهم السّلام کسی را نتوان هم تراز و هم رتبه در عبادت حضرت سجاد علیه السّلام دانست. این امام همام هم در مقدار و کمیت و هم در کیفیت در اعلی درجه عبودیت است. از طرفی آن حضرت در کلمات چه به صورت خطابی و پند و موعظه و چه به صورت مناجات با خدا و دعا انسان ها را به بندگی تنها معبود سزاوار پرستش یعنی الله جل جلاله دعوت کرده اند. در ذیل گوشه ای از سخنان امام علی بن الحسین علیه السلام در رابطه با عبادت و نیز حالات ایشان در عبادت تقدیم می گردد.


چرا خدا را می پرستم؟

امام سجاد علیه السّلام فرمود: من كراهت دارم كه خداوند را عبادت كنم و مقصود رسیدن به ثواب او باشد، اگر چنین باشم مانند بنده‏ اى طمع كار خواهم بود كه براى مزد كار مى‏ كند، و اگر به او مزدى ندهند كار نمى‏ كند و علاقه ‏اش را نشان نمى‏ دهد.

از طرف دیگر كراهت دارم كه خداوند را براى ترس از عقاب و یا عذابش عبادت كنم، و اگر چنین كنم مانند بنده‏ اى بدكار خواهم بود كه اگر نترسد كارى نمى‏ كند، گفته شد پس چرا خداوند را عبادت مى‏ كنید فرمود براى این كه او را شایسته عبادت مى‏ دانم و به من نعمت داده است.[1]

هم چنین حسن بن محبوب، از یونس بن ابى فاخته‏ روایت كرده كه گفت: امام سجّاد را دیدم كه وقتى به گورستان رسید، گریه سختى نمود و فرمود: آه! چرا عمر خود را در غیر طاعت خدا تباه كردم و چنان چه سزاوار بود او را عبادت نكردم، تا هم از عذاب او نجات یابم و هم به درجات عالیه برسم‏.[2]


چگونه خدا را بپرستم

الامام السجاد علیه السّلام: اللّهمّ صلّ على محمّد و آله! و ارزقنی صحّة فی عبادة، و فراغا فی زهادة، و علما فی استعمال، و ورعا فی إجمال. [3]

خدایا بر محمد و آل محمد درود فرست! و مرا تندرستیى براى عبادت‏، و آسایش خاطرى براى زهد، و دانشى براى كار بستن، و ورعى براى كار خوب كردن ارزانى دار! [4]

أَسْأَلُكَ خَوْفَ الْعَابِدِینَ لَكَ، وَ عِبَادَةَ الْخَاشِعِینَ لَكَ، وَ... [5]

خدایا! از تو مى‏ خواهم خوف و خشیت عابدان را به من ارزانى دارى و عبادت خاشعان را ...[6]


هم چون خوشه گندم

به امام سجّاد علیه السّلام «ذو الثّفنات» (صاحب پینه‏ هاى زانو) مى‏ گفتند، زیرا «ثفنات» جمع «ثفنه» به معنى زانو است، و سجده‏ هاى طولانى امام سجّاد علیه السّلام روى زانوانش اثر عمیق كرده بود.

زهرى [دانشمند معروف عصر آن حضرت‏] مى‏ گوید: «در میان بنى هاشم، شخصى را برتر از امام سجّاد علیه السّلام ندیدم».

امام باقر علیه السّلام فرمود: پدرم امام سجّاد علیه السّلام در یك روز، هزار ركعت نماز مى‏ خواند.

روایت شده: آن حضرت، داراى پانصد درخت خرما بود، در كنار هر درختى، دو ركعت نماز مى‏ خواند، [و بر اثر اندام لاغرى كه داشت‏] باد آن حضرت را مانند خوشه گندم حركت مى‏ داد، و هرگاه وضو مى‏ گرفت، رنگش زرد مى‏ شد.

خانواده‏ اش به او مى‏ گفتند: این چه حالى است كه هنگام وضو بر تو عارض مى‏ شود؟.

در پاسخ مى‏ فرمود: أتدرون بین یدى مَن أرید أن اقوم؟!‏ «آیا مى‏ دانید كه در پیش گاه چه كسى مى‏ خواهم بایستم؟!».[7]

فاطمه یكى از دختران حضرت على- علیه السّلام- وقتى كه دید برادرزاده‏ اش چگونه خود را در عبادت خدا به سختى انداخته است به جابر گفت: برو و به على بن حسین- كه یادگار پدرش است و از كثرت عبادت و سجده، بینى‏ اش شكافته و پیشانى و زانوانش پینه بسته- بگو از خودش مواظبت نماید و خود را این قدر در عبادت خدا به رنج و زحمت نیندازد.[8]

هنگامى كه جابر بن عبد اللَّه وارد شدند امام سجاد علیه السّلام در محراب عبادت بودند، جابر مشاهده كرد امام علیه السّلام از عبادت زیاد لاغر شده است، حضرت سجاد علیه السّلام از جاى خود برخاست و از حال او جویا شد و او را در كنار خود نشانید.

جابر متوجه او شد و گفت: یا ابن رسول اللَّه این عبادت زیاد براى چیست و چرا خود را این چنین به مشقت افكنده‏ اید، مگر نمى‏ دانى كه خداوند بهشت را براى شما خلق كرده و براى كسانى كه شما را دوست مى‏ دارند و دوزخ را هم براى دشمنان شما آفریده است.

امام‏ سجاد علیه السّلام فرمودند: اى هم نشین رسول خدا! مگر نمى‏ دانى كه جدم رسول خدا همه اعمال گذشته و آینده‏ اش مورد رضایت خداوند بود ولى باز هم در عبادت‏ كوشش مى‏ كرد، پدرم فداى او باد كه به اندازه‏ اى عبادت كرد تا ساق هایش ورم كرد.

به رسول خدا صلى اللَّه علیه و آله عرض شد تو این گونه خدا را عبادت مى‏ كنى در حالى كه گناهان گذشته و آینده‏ ات آمرزیده است، رسول خدا صلى اللَّه علیه و آله فرمود: درست است ولى من نباید بنده شاكرى باشم؟![9]


در خانه تو

از جمله مناجات امام علیه السلام در بیت اللّه الحرام، مناجاتى است كه طاووس نقل كرده، مى‏ گوید: «در تاریكى شب وارد حجر اسماعیل شدم، ناگاه على بن حسین علیه السلام را دیدم كه وارد شد و سرپا ایستاد هر چه خدا بخواهد نماز خواند، سپس به سجده رفت و سجده طولانى كرد، من با خودم گفتم‏ مرد صالحى از خاندان نبوت است گوش بدهم ببینم چه مى‏ گوید شنیدم كه مى‏ گفت: «خدایا! بنده‏ ات در خانه تو آمده و درمانده و درمانده، گدا و نیازمند به تو در خانه تو ایستاده است ...»

طاووس، این مناجات كوتاه را حفظ كرد، مناجاتى كه از خود فراموشى و اقرار به بندگى بى‏ قید و شرط خداوند متعال حكایت مى‏ كند، و همواره به نگام حاجتى این دعا را مى‏ خواند و به گفته خودش، هر گرفتارى و اندوهى كه برایش پیش مى‏ آمد، خداوند بدان وسیله برطرف مى‏ كرد. [10]



پی نوشت:

1.مجلسى، محمد باقر بن محمد تقى - عطاردى قوچانى، عزیز الله، ایمان و كفر ( ترجمه كتاب الإیمان و الكفر بحار الأنوار جلد 64 / ترجمه عطاردى)، انتشارات عطارد - تهران، چاپ: اول، 1378 ش. ج‏2 ؛ ص10

2. دیلمى، حسن بن محمد - سلگى نهاوندى، على، إرشاد القلوب / ترجمه سلگى، 2جلد، ناصر - قم، چاپ: اول، 1376ش. ج‏1 ؛ ص151

3.الصحیفة السجادیة ، ناشر: الهادى‏، چاپ: اول‏- قم ‏1418 ق‏، ص100

4.حكیمى، محمدرضا و حكیمى، محمد و حكیمى، على - آرام، احمد، الحیاة / ترجمه احمد آرام، 6جلد، دفتر نشر فرهنگ اسلامى - تهران، چاپ: اول، 1380ش.ج‏1 ؛ ص519

5.الصحیفة السجادیة، ص260

6.الصحیفة السجادیة-ترجمه آیتى ( نیایش پنجاه و چهارم‏)، ناشر: سروش‏- تهران‏، چاپ: دوم‏1375 ش‏، ص 378

7.الأنوار البهیة ، ص : 155

8.جلوه‏هاى اعجاز معصومین علیهم السلام، ص : 210

9.مجلسى، محمد باقر بن محمد تقى - عطاردى قوچانى، عزیز الله، ایمان و كفر ( ترجمه كتاب الإیمان و الكفر بحار الأنوار جلد 64 / ترجمه عطاردى)، 2جلد، انتشارات عطارد - تهران، چاپ: اول، 1378 ش، ص 184

10. باقر شریف قرشى، تحلیلى از زندگانى امام سجاد علیه السلام، مترجم محمدرضا عطائى، ناشر: آستان قدس رضوى‏-مشهد، سال چاپ: 1372 ش‏، ‏ج‏1 ص 383 و384

منبع: تبیان