ولى در این که کدام شب از شب هاى ماه رمضان است؟ گفتگو بسیار است، و در این زمینه، تفسیرهاى زیادى شده، از جمله: شب اول، شب هفدهم، شب نوزدهم، شب بیست و یکم، شب بیست و سوم، شب بیست و هفتم، و شب بیست و نهم.اما مشهور و معروف در روایات این است: در دهه آخر ماه رمضان و شب بیست و یکم یا بیست و سوم است، لذا در روایتى مى خوانیم: در دهه آخر ماه مبارک، پیغمبر اکرم(صلى الله علیه وآله) تمام شب ها را احیا مى داشت و مشغول عبادت بود. و در روایتى، از امام صادق(علیه السلام) آمده است: شب قدر، شب بیست و یکم یا بیست و سوم است، حتى هنگامى که راوى اصرار کرد کدامیک از این دو شب است و پرسید: اگر من نتوانم هر دو شب را عبادت کنم کدامیک را انتخاب نمایم؟! امام(علیه السلام) تعیین نفرمود، و افزود:
مَا أَیْسَرَ لَیْلَتَیْنِ فِیما تَطْلُبُ:«چه آسان است دو شب براى آنچه مى خواهى!». ولى، در روایات متعددى که از طرق اهل بیت(علیهم السلام) رسیده است، بیشتر روى شب بیست و سوم تکیه شده، در حالى که روایات اهل سنت بیشتر روى «شب بیست و هفتم» دور مى زند. در روایتى، از امام صادق(علیه السلام) نیز نقل شده که فرمود: أَلتَّقْدِیْرُ فِى لَیْلَةِ الْقَدْرِ تِسْعَةُ عَشَرَ، وَ الاِبْرامُ فِى لَیْلَةِ اِحْدى وَ عِشْرِیْنَ وَ الاِمْضاءُ فِى لَیْلَةِ ثَلاثُ وَ عِشْرِیْنَ؛ «تقدیر مقدرات، در شب نوزدهم، تحکیم آن در شب بیست و یکم، و امضاء در شب بیست و سوم است» و به این ترتیب بین روایات جمع مى شود. ولى به هر حال، هاله اى از ابهام، شب قدر را به خاطر جهتى که بعداً به آن اشاره مى شود، فرا گرفته است.1 بسیارى معتقدند: مخفى بودن شب قدر در میان شب هاى سال، یا در میان شب هاى ماه مبارک رمضان، براى این است که: مردم به همه این شب ها اهمیت دهند، همان گونه که خداوند:

رضاى خود را در میان انواع طاعات پنهان کرده، تا مردم به همه طاعات روى آورند.

غضبش را در میان معاصى پنهان کرده، تا از همه بپرهیزند.

دوستانش را در میان مردم مخفى
کرده، تا همه را احترام کنند.

اجابت را در میان دعاها پنهان کرده، تا به همه دعاها رو آورند.

اسم اعظم را در میان اسمائش مخفى ساخته، تا همه را بزرگ دارند.

و وقت مرگ را مخفى ساخته، تا در همه حال آماده باشند. و این، فلسفه مناسبى به نظر مى رسد.2

آیا شب قدر در امت هاى پیشین نیز بوده است؟

ظاهر آیات سوره «قدر»، نشان مى دهد: شب قدر مخصوص زمان نزول قرآن و عصر پیامبر اسلام (صلى الله علیه وآله)نیست، بلکه، همه سال تا پایان جهان تکرار مى شود. تعبیر به فعل مضارع (تَنَزَّلُ) که دلالت بر استمرار دارد، و همچنین تعبیر به جمله اسمیه «سَلامٌ هِیَ حَتّى مَطْلَعِ الْفَجْرِ» که نشانه دوام است نیز، گواه بر این معنى است.

به علاوه، روایات بسیارى که شاید در حدّ تواتر باشد نیز، این معنى را تأیید مى کند (این نسبت به آینده).

ولى، آیا در امتهاى پیشین نیز بوده است، یا نه؟. صریح روایات متعددى این است: این از مواهب الهى بر این امت مى باشد، چنان که در حدیثى از پیغمبر اکرم(صلى الله علیه وآله)آمده است: اِنَّ اللّهَ وَهَبَ لاُِمَّتِى لَیْلَةَ الْقَدْرِ لَمْ یُعْطِها مَنْ کانَ قَبْلَهُمْ: «خداوند شب
قدر را به امت من بخشیده، و احدى از امت هاى پیشین از این موهبت برخوردار نبودند».3


تهیه و تنظیم: گروه دین و اندیشه تبیان

1. تفسیر نمونه، جلد 27، صفحه 211.

2. تفسیر نمونه، جلد 27، صفحه 213.

3. تفسیر نمونه، جلد 27، صفحه 213.